การใช้การตัดสินใจโดย AI หรือ AI Decision Making กำลังเป็นเทรนด์ใหม่ที่หลายองค์กรนำมาใช้ในการตัดสินใจทางธุรกิจ โดยเฉพาะในระดับผู้บริหารที่ต้องการความแม่นยำและความรวดเร็วในการวิเคราะห์ข้อมูล อย่างไรก็ตาม การศึกษาล่าสุดกลับพบข้อมูลที่น่าตกใจว่า AI อาจทำให้ผู้บริหารกว่า 300 คนตัดสินใจผิดพลาดได้ อะไรคือสาเหตุที่แท้จริงเบื้องหลังปรากฏการณ์นี้?
ทำไมการตัดสินใจโดย AI จึงกลายเป็นประเด็นสำคัญ
AI Decision Making เป็นเครื่องมือที่ได้รับความนิยมอย่างมากในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เพราะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและการวิเคราะห์ข้อมูลให้กับพนักงาน การศึกษาหลายชิ้นแสดงให้เห็นว่า AI สามารถช่วยผู้นำสื่อสารได้ดีขึ้นและช่วยขยายฐานลูกค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ
อย่างไรก็ตาม เมื่อนำ AI มาใช้ในการตัดสินใจที่มีความเสี่ยงสูง ผลลัพธ์อาจไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง นักวิจัยจึงได้ทำการทดสอบประสิทธิภาพของ AI ในการช่วยผู้บริหารคาดการณ์ราคาหุ้น โดยใช้ข้อมูลจากหุ้น Nvidia ซึ่งเป็นหุ้นที่มีความผันผวนสูงและได้รับความสนใจจากนักลงทุนอย่างมาก
การทดลองที่เผยให้เห็นความจริงของการตัดสินใจโดย AI
การทดลองครั้งนี้ดำเนินการระหว่างเดือนมิถุนายน 2024 ถึงมีนาคม 2025 กับผู้บริหารมากกว่า 300 คน ซึ่งถูกแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มเพื่อทดสอบประสิทธิภาพการคาดการณ์ราคาหุ้น Nvidia ในระยะเวลา 1 เดือน
1. กลุ่มที่ปรึกษาเพื่อนร่วมงาน (กลุ่มควบคุม)
กลุ่มแรกได้รับอนุญาตให้อภิปรายและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเพื่อนร่วมงาน โดยไม่ใช้เครื่องมือ AI ใดๆ กระบวนการนี้จำลองการตัดสินใจแบบดั้งเดิมที่ผู้บริหารมักใช้ในการประชุมและปรึกษาหารือกับทีมงาน
2. กลุ่มที่ใช้ ChatGPT (กลุ่มทดลอง)
กลุ่มที่สองได้รับอนุญาตให้ใช้ ChatGPT เพื่อขอคำแนะนำเกี่ยวกับการคาดการณ์ราคาหุ้น Nvidia แต่ห้ามปรึกษาเพื่อนร่วมงาน พวกเขาสามารถถามอะไรก็ได้เกี่ยวกับการวิเคราะห์เทรนด์ของหุ้นหรือขอให้ AI ทำนายราคาหุ้นในเดือนถัดไป
3. ผลลัพธ์ที่น่าประหลาดใจ
ผลการทดลองพบว่า กลุ่มที่ใช้ ChatGPT มีแนวโน้มที่จะคาดการณ์ราคาหุ้นในแง่บวกมากขึ้นเฉลี่ย 5.11 ดอลลาร์ ในขณะที่กลุ่มที่ปรึกษาเพื่อนร่วมงานกลับลดราคาคาดการณ์ลงเฉลี่ย 2.20 ดอลลาร์ และมีแนวโน้มที่จะคงคาดการณ์เดิมไว้มากกว่า
สิ่งที่น่าสนใจยิ่งขึ้นคือ เมื่อเปรียบเทียบกับราคาหุ้นจริงหลังจากผ่านไป 1 เดือน กลุ่มที่ใช้ ChatGPT คาดการณ์ผิดพลาดมากกว่าคาดการณ์เริ่มต้นของตนเอง ขณะที่กลุ่มที่ปรึกษาเพื่อนร่วมงานมีความแม่นยำมากขึ้นกว่าเดิม
เหตุผลที่การตัดสินใจโดย AI อาจทำให้เกิดข้อผิดพลาด
1. อคติการคาดเดาแบบขยายเทรนด์
ChatGPT อาศัยข้อมูลในอดีตในการวิเคราะห์ จึงมีแนวโน้มที่จะขยายเทรนด์ที่เกิดขึ้นในอดีตไปสู่อนาคต ดังเช่นกรณี หุ้น Nvidia ที่มีราคาเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วงก่อนการทดลอง AI จึงคาดการณ์ว่าราคาจะเพิ่มขึ้นต่อไป โดยไม่คำนึงถึงปัจจัยเปลี่ยนแปลงหรือจุดเปลี่ยนผันที่อาจเกิดขึ้น
2. อคติต่ออำนาจและความน่าเชื่อถือของ AI
ผู้เข้าร่วมการทดลองหลายคนรายงานว่าประทับใจในรายละเอียดและน้ำเสียงที่มั่นใจของ ChatGPT การที่ AI ตอบคำถามด้วยข้อมูลที่ดูครบถ้วนและมีเหตุผลเป็นระบบ ทำให้ผู้ใช้รู้สึกว่าคาดการณ์เริ่มต้นของตนเองดูไม่เพียงพอเมื่อเทียบกับคำตอบของ AI
3. การขาดอารมณ์และสัญชาตญาณในการตรวจสอบ
มนุษย์มีอารมณ์และสัญชาตญาณที่ทำหน้าที่เป็นเครื่องมือตรวจสอบการคาดการณ์ที่สุดโต่ง เมื่อเห็นกราฟราคาหุ้นที่พุ่งขึ้นสูงมาก ผู้บริหารอาจรู้สึกกังวลและคิดว่า “ถ้าราคาสูงขนาดนี้ อาจจะตกลงมาได้” ChatGPT ไม่มีความรู้สึกกลัวหรือกังวลเช่นนี้ จึงให้คำแนะนำโดยไม่มีการตรวจสอบด้วยอารมณ์และสัญชาตญาณ
4. พลวัตกลุ่มที่ส่งเสริมความระมัดระวัง
การปรึกษาหารือกับเพื่อนร่วมงานสร้างพลวัตแบบต่างออกไป ผู้เข้าร่วมจะได้ยินมุมมองที่หลากหลายและมักค้นพบว่าความคิดเห็นของตนแตกต่างจากคนอื่น ในการประชุมกลุ่ม ผู้เข้าร่วมมักจะหาจุดสมดุลและหลีกเลี่ยงการเป็นคนเดียวที่คาดการณ์ในแง่บวกสุดขีด เพราะไม่อยากดูโลภหรือไร้ความรู้ทางการเงิน
5. ภาพลวงแห่งความรู้
การที่ผู้ใช้เข้าถึงข้อมูลจำนวนมากผ่าน ChatGPT ทำให้เกิดภาพลวงว่าตนเองรู้ทุกอย่างแล้ว ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นกับผู้เข้าร่วมจำนวนมาก ที่หลังจากใช้ AI แล้วมีความมั่นใจมากเกินไปในการคาดการณ์ของตนเอง
ข้อควรพิจารณาสำหรับผู้บริหารที่ใช้การตัดสินใจโดย AI
จากผลการศึกษาครั้งนี้ ผู้บริหารและองค์กรที่ต้องการนำ AI มาใช้ในการตัดสินใจควรคำนึงถึงหลักการสำคัญดังนี้
1. ระวังอคติของ AI และความมั่นใจมากเกินไป
การใช้ ChatGPT หรือ AI รุ่นอื่นๆ อาจทำให้เกิดความมั่นใจมากเกินไปและคาดการณ์ในทิศทางที่ผิดได้ ผู้บริหารควรขอให้ AI ระบุ ค่าความน่าจะเป็นทางสถิติ และที่สำคัญคือ ขอให้ AI อธิบายว่าการคาดการณ์อาจผิดพลาดได้อย่างไรบ้าง
2. ผสมผสานการใช้ AI กับการปรึกษาหารือกับเพื่อนร่วมงาน
การปรึกษาหารือกับเพื่อนร่วมงานยังคงมีคุณค่าในการให้ข้อมูลใหม่ บริบทที่เหมาะสม และการตรวจสอบความคิดที่ดูดีเกินไป แนวทางที่ดีที่สุดคือการนำ AI มาใช้ร่วมกับการสนทนากับมนุษย์ เช่น ผู้บริหารอาจขอความเห็นจาก ChatGPT ก่อน แล้วนำไปประชุมทีมเพื่อหาข้อถกเถียง
3. ใช้ความคิดเชิงวิพากษ์กับข้อมูลจาก AI
ไม่ว่าคำแนะนำจะมาจาก AI หรือเพื่อนร่วมงาน ผู้บริหารควรใช้ความคิดเชิงวิพากษ์เสมอ สำหรับ AI โดยเฉพาะ ควรถามคำถามว่า คาดการณ์นี้อ้างอิงข้อมูลอะไร มีปัจจัยใหม่ๆ ที่ AI อาจพลาดไปหรือไม่ ส่วนกับเพื่อนร่วมงาน อาจถามว่า เราระมัดระวังจนเกินไปเพราะความไม่แน่ใจหรือเปล่า
4. สร้างแนวทางการใช้ AI ในองค์กร
องค์กรควรมีแนวทางชัดเจนในการใช้ AI เพื่อป้องกันความมั่นใจมากเกินไป เช่น กำหนดให้มีการปรึกษาหารือกับเพื่อนร่วมงานก่อนใช้ AI หรือให้ทบทวนสถานการณ์เลวร้ายที่สุดก่อนปรึกษา AI การสร้างระบบที่ผสมผสานทั้งปัญญาประดิษฐ์และปัญญามนุษย์จะช่วยป้องกันการตัดสินใจที่เอนเอียงไปทางใดทางหนึ่งเกินไป
บทสรุป
การศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่า AI ไม่ใช่เครื่องมือที่สมบูรณ์แบบในการช่วยตัดสินใจ แม้ว่า AI จะมีความสามารถในการวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างรวดเร็ว แต่ก็อาจสร้างอคติและความมั่นใจมากเกินไปได้ การใช้ AI ร่วมกับการปรึกษาหารือกับมนุษย์และการใช้ความคิดเชิงวิพากษ์จะช่วยให้ผู้บริหารได้รับประโยชน์สูงสุดจากเทคโนโลยี AI โดยหลีกเลี่ยงข้อผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นได้ครับ คุณคิดว่าองค์กรของคุณพร้อมที่จะสร้างสมดุลระหว่างการใช้ AI และการตัดสินใจโดยมนุษย์หรือยัง?
